اينک زمين را ميستاييم؛ زميني که ما را در بر گرفته است.اي اََهوره‌مَزدا ! زنان را ميستاييم. زناني را که از آن ِتو به شمار آيند و از بهترين اَشَه برخوردارند، ميستاييم.اوستا - يسنا 38 - بند 1
روز پنجم هرماه و ماه دوازدهم هر سال «اسفند» يا «سپندارمذ» نام دارد. اين واژه که در اوستايي «سْپِنْتَه‌آرمَئيتي»(Spenta-Armaiti) ميباشد و نام چهارمين امشاسپند است، از دو بخش «سپنته»(Spenta) يا «سپند» به مانک پاک و مقدس و «آرمئيتي»(Armaiti) به مانک فروتني و بردباري تشکيل شده است و مانک اين دو با هم فروتني ِپاک و مقدس است. اين واژه در پهلوي «سپندارمت»(SpandArmat) و در فارسي «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده است.امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ايزدبانوي زمين ِسرسبز و نشاني از باروري و زايش است. جشن «سپندارمذگان» يا «اسفندگان»، روز گراميداشت زنان در ايران باستان بوده و اين روز به نام «مردگيران» يا «مژدگيران» يا «مزدگيران» (=هديه گرفتن از مردان) نيز در ادبيات فارسي بكار رفته است.يکي ديگر از نامهاي اين جشن نيز، جشن «برزگران» يا «برزيگران» است که به مناسبت نقش مهم برزگران و کشاورزان در سبز کردن زمين و باروري زمين بودهاست.به بيان ابوريحان بيروني، «اسفندارمذ» ايزد موکل بر زمين و ايزد حامي و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درستکار بوده. به همين مناسبت اين روز، عيد زنان به شمار ميرفت. مردم به جهت گراميداشت، به آنان هديه داده و بخشش ميکردند. زنان نه تنها از هدايا و دهشهايي برخوردار ميشدند، بلکه به نوعي در اين روز فرمانروايي ميکردند و مردان بايد که از آنان فرمان ميبردند.گرديزي در کتاب زينالاخبار نيز دربارهي واژهي «مردگيران» اشاره کرده است که از اين جهت اين جشن را مردگيران ميگفتند که زنان به اختيار خويش و با آزادي، شوي و مرد زندگي خود را برميگزيدند.هنوز نيز در برخي از گوشههاي ايران زمين مانند اصفهان، پهله، ري و ديگر شهرهاي ناحيهي مرکز و غرب ايران، مراسم جشن اسفندگان همچون گذشته برگزار ميشود، در اين روز بانوان لباس و کفش نو ميپوشند، زناني که مهربان، پاکدامن، پرهيزگار و پارسا بودهاند و در زندگي زناشويي خود فرزندان نيک را به جامعه تحويل دادهاند مورد تشويق قرار ميگيرند و از مردهاي خود پيشکشهايي دريافت ميکنند. آنها در اين روز از کارهاي هميشگي خود در خانه و زندگي معاف شده و مردان و پسران وظايف جاري زنانه را در خانه به عهده ميگيرند.
